BİLGİLENDİRME

CP; Beynin bir bölgesindeki hücrelerde meydana gelen bir hasardır. Bu hasar çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Bu nedenler anne karnında bebeğin gelişiminde ortaya çıkan bazı problemler veya doğum sırasında meydana gelen güçlükler yüzünden beyne giden oksijen miktarının azlığı sebebi ile ya da erken doğan bebeklerin, küvözde yaşam desteği alan bebeklerin karşılaştığı sorunlar veya çok yüksek ateş nedeni ile havale, nöbet geçiren çocuklar olabilir. Zarar gören bölgede yer alan hücrelerin idare ettiği kas ve sinirlerde bazı bozukluklar ortaya çıkar.

Örneğin, her iki bacakta sorun vardır veya kolları da problemlidir ya da bunlara ilaveten çocuk başını dahi tutamayabilir. Bunların dışında görme problemi, duyma da sorunlar ya da zeka ile ilgili yetersizlikler yaşanabilir.

Serebral Palsi li çocuklar da zaman zaman kullanılan “ spastik çocuk ” tanımlaması halk arasında “ zeka geriliği olan çocuk ” algılamasına neden olmaktadır. Bu yanlıştır. CP ’li çocuklarda %35 oranında zeka problemleri yaşanmaktadır. Ancak bu çocukların çok azında zeka geriliği vardır. Çoğu, duyma ya da konuşma problemleri olan, tedavi edilmeyen, sosyal hayata katılmadıkları için ve eğitim almadıklarından yeterli zeka gelişimi sağlanamayan çocuklardır.
CP ’li çocukların çoğunluğu bu tür rahatsızlığı olmayan çocuklar kadar zekidir.

CP 'nin iki temel özelliği vardır;

Evet, CP sonucunda ortaya çıkan bozuklukların bir çoğu tedavi edilebilir. Ancak hastalığın ortaya çıktığı yer olan beyine müdahale ederek rahatsızlığı yok etmek olanağı yoktur. Sonuçları düzeltilebilir.

CP ’li hastanın tedavisine karar vermek bir uzmanlık işi olarak görülmekle birlikte daha önemlisi ailenin bu konuda vereceği karardır. Çocukluk çağı boyunca 10-15 yıl sürecek bu tedavi üst düzeyde problemli çocuklar için yaşam boyu bir süreçtir ve tümüyle ailenin sorumluluğu altındadır. Bu nedenle aile her konuda tam bilgi sahibi olmalı ve bu süreci gerçekleştirme konusunda karar vermelidir. Aksi takdirde uzmanların çizeceği hiçbir plan, tedavi için yeterli olamaz.

Hasta eğitiminin en önemli parçası, CP ’li hastanın toplumsal yaşama katılımdır. Bunun için okul öncesi dönemde yaşıtları ile oyun oynama şansı verilmeli, okul çağında becerileri yeterli olanlar normal okullara götürülmeli, yetersiz olanlar ise özel eğitim kurumlarında eğitilmelidir.

Hastanın tedaviye direnç göstermemesi için,özellikle germe egzersizlerinin oyun ortamında yapılması ve eğlenceli bir hale getirilmesi gereklidir. Çocuğun kendi yapması gereken hareketler için mutlaka bir fizyoterapistin yardımı ile hastaya hareketler öğretilmelidir. Hasta moral yönden desteklenmeli, yürüme konusunda sürekli teşvik edilmelidir.

Hastanın bağımsız hareket edebilme yeteneğine göre evde çeşitli düzenlemeler yapılmalıdır. Örneğin yürüme sırasında ayağı takılıyorsa, sürtüyorsa, halılar kaldırılmalı ya da yer döşemesi yekpare hale getirilmeli tutunarak yürüyorsa duvar kenarları tutunabileceği şekilde dekore edilmeli, eşyalar buna uygun dizilmelidir.

Evde, ihtiyaç varsa ayakta durma sehpası temini, paralel bar yaptırılması, walker gibi yürüteçlerin alınması, tuvalet ve banyoda tutunacak yerler yaptırılması, lavabolarda uygun tipte armatör kullanımından özel dizayn çatal, kaşıklara kadar her türlü yardımcı araçların hastanın yaşamında yer alması sağlanmalıdır.

Başta AFO ve KAFO olarak tanımladığımız genel adı ile ortez ve breys adı verilen vücuda takılan yardımcı cihazlar tedavide son derece önemlidir. Hekimlerin yazacağı reçeteye göre çoğu zaman özel olarak imal edilen bu cihazlar mutlaka reçeteyi yazan hekimin onayından sonra kullanılmaya başlanmalıdır. Özellikle gece kullanımı gerektirenler hiçbir zaman unutulmadan takılmalıdır. Belirli aralıklarla yapılacak uzman takibi sırasında cihazların değişmesi gerekebilir.

Tedavinin hiçbir zaman bitmeyecek kısmı fizyoterapi ve rehabilitasyondur. CP hastalarında fizyoterapi büyük ölçüde egzersiz programından ibaret olup, uygulanacak egzersizler esas olarak iki tiptir. Birincisi pasif egzersizler olarak tanımlanan germe egzersizleridir. Bunlar hastanın kol ve bacaklarına uygulanan zorlamalı hareketlerdir. Özellikle kas ve eklemlerdeki gerginlikleri gidermek için yapılır. Yine çocukların boyu uzadığından kaslardaki gerginlikler kemiklerin uzamasına uyum sağlayamadığından cerrahi tedavi ile düzeltilen durumların korunması, tekrar bozulmaması için de pasif egzersizler gereklidir.
İkinci grup egzersizler ise aktif egzersizlerdir. Bu egzersizler hastanın kendi gücü ile yaptığı hareketlerdir. Bir fizyoterapist tarafından hasta ve yakınına bu hareketler mutlaka öğretilmelidir. Küçük yaştaki çocuklarda bu eğitimler güçtür. Ancak tedavide aktif egzersizler en az pasif germe kadar değerlidir, hatta daha önemlidir.

Egzersizlerin her gün bir fizyoterapist eşliğinde yapılması fiilen imkansızdır. Bu nedenle fizyoterapist kontrolünde yoğun bir eğitim dönemini takiben bu egzersizlerin evde düzenli olarak sürdürülmesi gerekir. Hastanın durumuna göre günde en az 1-2 saat çalışılmalıdır.Eğer varsa takılan ortez ve kullanılan cihazlarla birlikte tedavi sürdürülmelidir.

Eğer cerrahi bir işlem gerekiyorsa bilinmelidir ki; Cerrahi uygulama yapıldığında tedavi bitmeyecek, yeniden başlayacaktır. Cerrahi girişimler diğer tedavilerin yetersiz kaldığı, tıkandığı durumlarda gereklidir. Cerrahi olarak düzeltilen hastada sağlanan bu düzelmenin korunması ve tekrar nüksetmesinin engellenmesi için yoğun fizyoterapi, rehabilitasyon, cihazların ve diğer tedavilerin aynı şekilde sürdürülmesi gereklidir.

Cerrahi girişim için en iyi zaman 4-7 yaşlar arasıdır. 4 yaşından önce kalça çıkığı riski gelişmesi gibi özel durumlar dışında cerrahi işlemlerden kaçınılır. 7 yaşın üzerinde gerekiyorsa her zaman ameliyat yapılabilir.

Kas ve tendonlara yönelik olarak yapılan ameliyatlar, mümkün olduğunca hepsi tek seansta yapılır. Bazen aynı anda kalça, diz ve ayak bileklerinde 8-10 yerden birden ameliyatlar bir defada yapılıp en kısa zamanda egzersiz tedavisine geçilir. Böylece tedavinin hasta üzerindeki psikolojik etkileri hafifletilir, egzersiz tedavisi daha etkili yapılır. Ailenin maddi, manevi yükleri en alt düzeye indirilmiş olur.

Çocuğun yaşına ve problemlerin düzeyine bağlı olarak zaman zaman kemik ameliyatları da yapılabilir. Bunlar yumuşak doku ameliyatları ile birlikte yapılabileceği gibi bazen ayrıca yapılır.

Ameliyatta birkaç hafta süren geçici alçı tespitler yapılabilir. Alçılar çıkartıldığında AFO, KAFO gibi cihazlar kullanılmaya başlanır ve derhal egzersiz programlarına geçilir. Ameliyat sonrası izleme çocuklarda büyüme çağının sonuna kadar, kızlarda 15-16, erkeklerde 17-18 yaşına kadar sürer. Bu izlemeler ilgili tüm hekimlerce eş zamanlı olarak sürdürülmelidir.

Tüm problemlere yönelik işlemler tek seansta yapılmasına rağmen çeşitli nedenlerle tekrar ameliyatlar gerekebilir.
Bu nedenler şunlardır :

CP de tedavi bitmez, yaşam boyu rehabilitasyon sürecektir. Özellikle çocuklukta büyüme dönemi çok kritiktir. Çok iyi izlenmelidir. Erişkin çağda kişinin bağımsızlığı belli ölçülerde sağlandı ise çevresine daha az yük teşkil eder.