Bir travma, yani düşme çarpma gibi bir olay sonucu herhangi bir yaralanma meydana geldiğinde ideal olan uzman bir hekime ulaşmaktır. Ancak her zaman anında bunu gerçekleştiremeyiz. Acil durumda ilk anda ne yapmalıyız?
Kendimizin ya da bir yakınımızın başına böyle bir olay geldiğinde öncelikle ve sırasıyla hayati belirtiler incelenmelidir. Bilinç, şuur kaybı var mı? Söylenenleri anlıyor ve yanıt verebiliyor mu? Rahat nefes alabiliyor mu? Kıpırdadığında çok şiddetli ağrısı var mı? Görünen herhangi bir kanama var mı? Kol ya da bacaklarda gözle görülür şekil bozukluğu var mı? Kollarını, bacaklarını oynatabiliyor mu? Yürüyebiliyor mu? El ve ayak uçlarında, parmaklarda herhangi bir morarma, soğukluk, beyazlık, his kaybı ya da hareket ettirememe var mı? Bu tip sorular tehlike belirtisi olup, yanıtlarına göre aciliyeti arttıran faktörlerdir. Çıkıklar, kırıklardan daha ağrılıdır ve tedavi daha acildir, özellikle eklem hareketleri yapılamıyorsa derhal hastaneye ulaşılmalıdır. Eğitimsiz kişilerin müdahale etmesine izin verilmemelidir.
Yaralının hastaneye nakledilmesi süresince bir şey yiyip içmesine izin verilmemelidir. Çünkü kırık ve çıkıkların genel anestezi altında düzeltilmesi ya da acil ameliyat edilmesi gerektiğinde, hasta birkaç saat öncesinden aç olmalıdır. Midesi dolu hasta ameliyat sırasında kusabilir ve ciğerlerine kusmuk materyali kaçması hayati sorunlara neden olabilir.
Eğer yukarıda saydığımız düzeyde ciddi sorunlar yoksa; hasta öncelikle dinlendirilmeli, düzgünlüğü sağlanmalı, desteklenmelidir.
Kafa ya da boyun ve bel travmalarında hastanın kıpırdayamadığı durumlarda hiç oynatmadan, acil yardım ambulansını çağırmak ve en kısa zamanda bir hastaneye ulaşmak gerekir. Diğer yaralanmalarda kolu bacağı dışarıdan destekleyerek tespit etmek, hareketsiz hale getirmek, yükseğe kaldırmak, travma bölgesine buz uygulamak ilk yapılacak işlemlerdir. Tespit çoğu zaman yapılmalıdır. Bunun için sert malzemeler gerekir.
Karton, mukavva, katlanmış birkaç gazete veya tahtalardan yararlanılabilir. Tespit malzemesi kol ya da bacağın tümü boyunca uzun olmalıdır.Tespiti bağlamak için bandaj, kravat, bez, sargı kullanılmalıdır. Kanamalı bir durum varsa bulabildiğimiz steril ya da temiz bir malzeme ile kanama yerine bastırılması yararlı olabilir. Açık kırıklarda cilt dışındaki kemik yara içine itilmemelidir. Uzuv kopmalarında kopan parça steril gazlı beze sarılıp, torbaya konulduktan sonra, içinde buz olan ikinci bir plastik kutuya konularak hasta ile birlikte gönderilmelidir.
Daha hafif travmalarda "elimi, parmaklarımı hareket ettirebiliyorum" ya da "ayağıma biraz ağrılı olsa da basabiliyorum", önemli bir şey yoktur diyerek travmaların sonuçları küçümsenmemelidir. "Kırık olsa dayanamam" düşüncesi çoğu zaman yanlıştır. Kırık bir ayağın üstüne basılabilir, hatta ameliyat gerektiren bir yaralanmada dahi hastaların yürüyebildiği rastlanan bir durumdur. Ayrıca kırık olmaması olayın basitliğine işaret etmez, bağ yaralanmaları bazen kırıklardan zor iyileşir, hatta kalıcı hasarlara yol açabilir.
Çocuk travmaları ayrıca özellik gösterir, büyüme kıkırdaklarının zedelenmesi ileriye yönelik büyüme bozuklukları nedeni ile sakatlık riskleri taşır. Hiçbir zaman ihmal edilmemelidir. Çocuklar da acil durumda uzman hekime ulaştırılana kadar aç bırakılmalı, su içirilmemelidir.
Yaşlılarda ise ayağının halıya takılıp düşmesi gibi çok basit travmalarla sıklıkla kalça kırıkları oluşur ve en erken dönemde tedavi edilmeleri hayat kurtarıcıdır. Beklemeden Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına ulaşılmalıdır.
|
